Depresanlar / Yatıştırıcılar / Sakinleştiriciler

​​📌 Tanım

Depresanlar (Yatıştırıcılar), merkezi sinir sisteminin (MSS) aktivitesini yavaşlatan psikoaktif maddelerdir. Genellikle anksiyete, uykusuzluk ve kas spazmlarını tedavi etmek amacıyla reçete edilirler, ancak yüksek dozlarda sedasyon, bilinç kaybı ve solunum baskılanmasına yol açabilirler.

​​

⚙️ Etki Mekanizması

Depresanlar, çoğunlukla GABA nörotransmitter sistemini güçlendirerek çalışır. GABA, beynin ana “yavaşlatıcı” sinyal sistemidir. Bu maddeler GABA reseptörlerini aktive ederek sinir iletimini baskılar.

​

💊 Örnek Maddeler

• Alkol (etanol)

• Benzodiazepinler: Diazepam (Valium), alprazolam (Xanax), lorazepam

• Barbitüratlar: Fenobarbital, tiopental

• Hipnotikler: Zolpidem, zopiclone

• GHB (gammahidroksibütirat): Tecavüz uyuşturucusu olarak da bilinir.

​​​

🧬 Fizyolojik Etkileri

• Kas gevşemesi

• Reflekslerde yavaşlama

• Uyku hali, bilinç bulanıklığı

• Solunumda yavaşlama

• Konuşmada pelteklik

​

🧠 Psikolojik Etkileri

• Anksiyete azalması

• Rahatlama ve gevşeme hissi

• Hafıza kaybı (özellikle benzodiazepinlerde)

• Duygusal tepkilerde küntleşme

• Yüksek dozda bilinç kaybı

​​

🚨 Sağlık ile ilgili Riskleri​

• Kısa Vadede:

  • Tepki süresinde gecikme (araç kullanmak tehlikelidir)

  • Solunum baskılanması (alkol ve benzodiazepin birlikte alındığında ölümcül olabilir)

  • Bilinç kaybı, düşme, kazalar

  • GHB’de yüksek dozda ani bilinç kapanması (“GHB koması”)

• Uzun Vadede:

  • Fiziksel bağımlılık ve yoksunluk sendromu

  • Tolerans gelişimi (doz arttırma ihtiyacı)

  • Hafıza ve dikkat sorunları

  • Depresif ruh hali ve duygu durum bozuklukları

  • Alkolde karaciğer, kalp ve beyin hasarı

• Not: Depresan yoksunluğu (özellikle alkol ve benzodiazepinlerde) hayati tehlike yaratabilir (nöbet, deliryum tremens vb.)

​​

⚖️ Yasal Durum (Türkiye)

• Alkol: Yasal ve serbest, yaş sınırı ile satış kısıtlaması var.

• Benzodiazepinler: Sıkı kontrol altında reçeteli satılır.

• Barbitüratlar: Eskiden daha yaygındı, bugün tıbbi kullanımı çok sınırlıdır.

• Hipnotikler (Zolpidem): Uyku ilacı olarak reçeteli verilir.

• GHB: Türkiye’de uyuşturucu kapsamındadır ve yasaktır.

​​